“ศึกชิงแรร์เอิร์ธ! จีน–สหรัฐ ปะทะเดือดกลางสมรภูมิเมียนมา”

จีนเร่งคุมเกมแร่แรร์เอิร์ธในเมียนมา สกัดอิทธิพลสหรัฐ–ลดพึ่งพารัฐคะฉิ่น

รัฐบาลจีนเดินหน้าขยายการเข้าถึงแหล่งแร่แรร์เอิร์ธในเมียนมา ซึ่งถูกมองว่าเป็นหนึ่งในแหล่งทรัพยากรที่ใหญ่ที่สุดของโลก โดยใช้ทั้งแรงกดดันและการสร้างพันธมิตรเพื่อรักษาเสถียรภาพของอุปทานสำคัญต่ออุตสาหกรรมเทคโนโลยีขั้นสูง

กดดัน KIA–ดึงกลุ่มว้าแดงร่วมผลิต

จีนได้ยื่นคำขาดต่อกองทัพเอกราชคะฉิ่น (KIA) ว่าหากไม่ตกลงหยุดยิงกับรัฐบาลทหาร จะยุติการซื้อแร่หายาก โดย KIA ปัจจุบันควบคุมพื้นที่เหมืองหลักในเมืองชิปวีและปางวาร์ และยังคงสู้รบอย่างต่อเนื่องกับกองทัพเมียนมา

แร่แรร์เอิร์ธเป็นวัตถุดิบสำคัญต่อการผลิตรถยนต์ไฟฟ้า อาวุธยุทโธปกรณ์ และอุปกรณ์ไฮเทค ซึ่งจีนผลิตได้ราว 70% ของโลก และใช้เป็น “ไพ่ต่อรอง” ในสงครามการค้ากับสหรัฐฯ ขณะที่เมียนมามีบทบาทเป็นซัพพลายเออร์สำคัญ การทำเหมืองและแปรรูปในประเทศแทบทั้งหมดอยู่ภายใต้การควบคุมของจีนและส่งตรงเข้าจีน

เมื่อ KIA ยึดพื้นที่ผลิตจากรัฐบาลเมียนมาในเดือนตุลาคม 2023 การส่งออกไปจีนถูกหยุดชั่วคราว ก่อนกลับมาดำเนินการภายใต้เงื่อนไขและราคาที่ KIA กำหนดเอง ส่งผลให้สัดส่วนนำเข้าของจีนจากเมียนมาลดลงเหลือ 63% ในปี 2024 จาก 87% ในปี 2020

เพื่อลดความเสี่ยงด้านซัพพลาย จีนจึงหันไปพัฒนาพื้นที่ผลิตในรัฐฉาน โดยอาศัยความร่วมมือกับกองทัพสหรัฐว้า (UWSA) ซึ่งมีสายสัมพันธ์ใกล้ชิดกับปักกิ่ง ข้อมูลจาก NGO International Rivers ชี้ว่า ในรัฐฉานมีแหล่งแร่หายากอย่างน้อย 20 จุด

เมียนมา: แหล่งแร่แรร์เอิร์ธอันดับ 3 ของโลก

ข้อมูลจากสำนักงานสำรวจธรณีวิทยาสหรัฐฯ ระบุว่า ในปี 2024 เมียนมาผลิตแร่แรร์เอิร์ธคิดเป็น 8% ของโลก อยู่อันดับ 3 รองจากจีนและสหรัฐฯ โดยมูลค่าการส่งออกไปจีนเพิ่มจาก 665 ล้านดอลลาร์สหรัฐในปี 2021 เป็นราว 3.6 พันล้านดอลลาร์ในช่วงปี 2021–2024 หลังการรัฐประหาร

สัญญาณเปลี่ยนท่าทีของสหรัฐฯ

แม้สหรัฐฯ จะไม่รับรองรัฐบาลทหารเมียนมาหลังรัฐประหาร แต่ในเดือนกรกฎาคมที่ผ่านมา ประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ ได้ส่งหนังสือแจ้งอัตราภาษีศุลกากรไปยัง พล.อ.อาวุโสมิน อ่อง ลาย รวมถึงการยกเลิกคว่ำบาตรต่อบริษัท 3 แห่งและบุคคล 4 รายที่เชื่อมโยงกับรัฐบาลทหาร ขณะเดียวกัน รัฐบาลทหารเมียนมาก็ได้จ้างล็อบบี้ยิสต์เพื่อฟื้นความสัมพันธ์กับวอชิงตัน

อย่างไรก็ตาม ศูนย์สติมสันเตือนเมื่อ 1 ส.ค. ว่าความพยายามของสหรัฐฯ ในการเข้าควบคุมซัพพลายแร่หายากจากเมียนมาอาจไม่สำเร็จ เนื่องจากอุปสรรคด้านโลจิสติกส์ การพึ่งพาจีนของผู้มีอำนาจท้องถิ่น ปัญหาสิ่งแวดล้อม และข้อจำกัดด้านการปฏิบัติตามกฎการเงิน

ภาพรวมสะท้อนว่า “สงครามเงา” แห่งแร่แรร์เอิร์ธในเมียนมา ไม่เพียงเป็นเกมอำนาจระหว่างกองกำลังภายในประเทศ แต่ยังเชื่อมโยงกับการชิงอิทธิพลระหว่างสองมหาอำนาจ จีน–สหรัฐฯ บนสมรภูมิทรัพยากรที่มีมูลค่าสูงสุดในโลกแห่งหนึ่ง